Bu yazımızda bizim de sunduğumuz incir ürünün Türk Standartları Enstitüsü tarafından belirtilmiş kalite standartlarını sizlerle paylaşıyoruz.
Dilerseniz resmi gazetede yayınlanmış kitapçığı butona tıklayarak indirebilirsiniz.
Kalite Sistem Belgesi
İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.
Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası)
TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası)
TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.
DİKKAT!
TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.
Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.
TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.
Ön söz
Kuru incir
Bu standard; kuru incirin tarifine, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şekline dairdir.
Bu standard, işlenmiş ve işlenmemiş kuru incir ile, endüstriyel (hurda) kuru inciri kapsar. Bütün veya parçalı olarak, una, şekere, bala vb. batırılmış, içine veya dışına susam, badem, ceviz vb. maddeler konulmuş incirler ile, incir ezmesini (TS 542) ve ileri derecede teknolojik işlem görmüş kuru incirleri kapsamaz.
Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar İngilizce metin olarak basılan Türk Standardlarıdır.
TS No | Türkçe Adı | İngilizce Adı |
TS 542 | İncir ezmesi | Fig paste |
TS 1128 ISO 763 | Meyve ve sebze – Hidroklorik asitte çözünmeyen kül tayini | Fruit and vegetable products – Detemination of ash insoluble in hydrocloric acid |
TS 2756-1 | Muayene ve deney İçin numune alma metotları – Bölüm 1: Parti muayene için kabul edilebilir kalite seviyesine (AQL) göre numune alma planları | Sampling procedures for inspection by Attributes- Part 1: Sampling plans indexed by acceptable quality level (AQL) for lot-By-lot inspection |
Ficus carica domestica L. türüne giren ağaçların olgun, meyvelerinin hasat edildikten sonra tabiî veya sun’î metotlarla kurutulmasıyla elde edilen ve doğrudan ya da işlendikten sonra insan tüketimine arz edilen kuru incir.
Çıplak gözle görülebilir böceklerin ve/veya hayvansal parazitlerin neden olduğu hasarlar, canlı veya ölü böcek ile böcek parçalarını taşıyan kuru incir.
Çıplak gözle görülebilir küf lifleri bulunan kuru incir.
Fermentasyon etkisiyle tadı, kokusu ve/veya genel görünüşü belirgin bir şekilde değişmiş olan kuru incir.
Herhangi bir sebeple kabuğunun üçte birinden fazlası elastikiyetini kaybetmiş, sertleşmiş, güneş yanığı olmuş kuru incir.
Kuru incir sapı ile gözü arasındaki uzunluğunun üçte birinden fazlası çatlak, yırtık veya yarık olan kuru incir.
Sert, doğal rengini kaybetmiş, elâstiki yapısı kaybolmuş, lezzet kaybına uğramış kuru incir.
İncirden başka gözle görülebilir her türlü madde. Ambalâjlamada kullanılan defne yaprağı ile işlemede kullanılan rafya, vb. maddeler yabancı madde sayılmaz.
Kuru incirin hasat edildiği yıl.
Şekil verilmemiş, doğal durumunu muhafaza eden kuru incir. Bunların sap ve göz kısımları kesilmiş olabilir.
Kuru incirin doğal görünüşüne türlü şekiller verilerek, gerektiğinde sap ve göz kısımları kesilerek, yırtılarak veya delinerek hazırlanmış kuru incir.
Hiç bir sınıfa girmeyen kuru incir.
Her parti kuru incirin genel tipinin ve görünüşünün üretici ülke tarafından resmi olarak kabul edilmiş olan çeşitlerin karışımlarına uygun olması.
İncirler işlenip işlenmeme durumlarına göre gruplara, işleme şekillerine göre tiplere, kalite özelliklerine göre sınıflara, 1 kg’daki tane sayısına göre de boylara ayrılır.
Kuru incirler;
olmak üzere iki gruba ayrılır.
İşlenmiş kuru incirler işlenme şekillerine göre;
olmak üzere dokuz tipe ayrılır.
Bunların dışındaki tipler kendi adlarıyla piyasaya arz edilir.
Bütün grup, tip ve boylardaki kuru incirler;
olmak üzere dört sınıfa ayrılır.
Kuru incirler 1 kg’daki tane sayısına göre 1’den 11’e kadar boylara ayrılır.
Kuru incirler aşağıda bildirilen özellikleri taşımalıdır;
– Sağlam olmalı, çürüyerek, kötüleşerek tüketime uygunsuz hale gelenler ürünü etkilememeli,
dır.
Rutubet muhtevası % 26’dan fazla olmamalıdır3).
Kuru incirlerin taşıdıkları özellikler ve gelişme durumları ayrıca aşağıdaki şartlara uygun olmalıdır;
Kuru incirler, dezenfeksiyon veya koruyucu maddelerle muamele edilirse, bu işlem imalâtçı ve ithalâtçı ülkenin yönetmeliklerine uygun şekilde yapılmalıdır.
Kuru incirlerin hidroklorik asitte (HCI) çözünmeyen kül içeriği 1 g/kg’dan fazla olmamalıdır.
İşlenmemiş kuru incirler, sap ve göz kısımlarının kesilmesi dışında hiç bir işleme tâbi tutulmamış olmalıdır. İşlenmemiş kuru incirlerde sap ve göz kısımları kesilmiş olabilir.
İşlenmiş kuru incirler, teknolojik işlemlerle veya elle doğal görünüşleri çeşitli modellere göre şekillendirilmiş olmalıdır.
Kuru incirler sap ve göz kısmı kesildikten sonra, alüminyum folyo v.b. ambalâj malzemeleri ile sarılmış olmalıdır.
1) Hafif kükürt dioksit (SO2) kokusu anormal koku olarak değerlendirilmez.
2) Şeker ve un gibi katkı maddeleri yabancı madde sayılmaz. Bu maddeler ithalâtçı ve imalâtçı ülkenin yönetmeliklerine uygun olarak kullanılabilir.
3) Ancak ithalâçı ülkenin yönetmeliklerine uygun ise gerekli koruyucu maddelerle muamele edilmiş olan kuru incirlerde rutubet muhtevası % 30’a kadar olabilir.
Kuru incirler kare şekline getirilerek ve köşeleri yırtılarak özel kalıplar içerisine yerleştirildikten sonra, 2 ila4 kat üst üste getirilip bastırılarak, lokum görüntüsü verilmiş olmalıdır.
Kuru incirler sap kısmına doğru, boylamasına kesilerek veya yırtılarak, özel kalıplar içerisine yerleştirildikten sonra tabaka halinde 2 ila 3 kat üst üste getirilip, bastırılarak hazırlanmalıdır.
Kuru incirler sapları gizlenerek üst kısımları bombeli ve kare tabanlı olarak hazırlanmalıdır.
Kuru incirler sap ve göz kısmı gizlenerek, üst üste bindirilerek dizilmiş olmalıdır.
Kuru incirler sap ve göz kısmı üst üste gelecek şekilde yuvarlatılarak, yan yana veya üst üste dizilmiş olmalıdır.
Kuru incirler sap ve göz kısmı birer uçta olmak üzere elde sıkılarak makara şeklinde hazırlanmalıdır.
Kuru incirler sapından tek tek ip veya rafya ile bağlanmış ve kutulara değişik şekillerde dizilmiş bulunmalıdır.
Lerida şekli verilmiş kuru incilerin ortalarından ip, rafya, vb. geçirilerek veya geçirilmeden özel yuvarlak kalıplarda simit şeklinde hazırlanmalıdır.
Ekstra sınıf kuru incirler; çok iyi kalitede olmalı, hiç bir kusur taşımamalı, çeşidinin ve/veya ticari tipininözelliklerine sahip olmalıdır. Bu sınıftaki kuru incirler boy ve renk bakımlarından bir örnek olmalıdır. Bunlar tolerans dışındaki kusurlardan tamamıyla arî olmalıdır. Bunlarda ürünün genel görünüşünü, kalitesini, muhafaza kalitesini ve ambalâjlı olarak piyasaya arzını olumsuz etkilemeyen hafif kusurlara müsaade edilir. Bu sınıfa giren kuru incirlerde şekerli doku çok iyi gelişmiş ve incir kabuğu ihracat periyodunda istenilen yumuşaklıkta olmalıdır.
Bu sınıftaki kuru incirlerde 1 kg’daki kuru incir sayısı 65’den fazla olmamalıdır.
Bu sınıfa giren kuru incirler iyi kalitede olmalı, hiç bir kusur taşımamalı, çeşidinin ve/veya ticarî tipinin özelliklerine sahip bulunmalıdır. Bu kuru incirlerdeki şekerli doku iyi gelişmiş olmalı, incir kabukları çeşidine ve ihracat periyodunda istenilen yumuşaklıkta olmalıdır.
Bu sınıfa giren kuru incirlerde 1 kg’daki kuru incir sayısı en fazla 120 adet olmalıdır.
Bu sınıfa giren kuru incirler daha üst sınıflara girmek için yeterli özellikleri taşımayan, ancak Madde 4.2.1’de bildirilen genel özelliklere sahip olan kuru incirlerdir.
Bu sınıfta tüketim kalitesini olumsuz etkilemeyen kabuk kusurlarına müsaade edilir.
Bu sınıfa diğer sınıflara giremeyen özürlü incirler girer. Ancak içinde en çok % 10 oranında doğrudan tüketime elverişli incir bulunmalıdır.
Her boyda bulunan kuru incirlerin adedi ve boy numaraları Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1 – 1 kg’daki kuru incir sayısına göre boy özellikleri
Boy numarası | 1 kg’daki meyve sayısı |
1 | 40’a kadar |
2 | 41 – 45 |
3 | 46 – 50 |
4 | 51 – 55 |
5 | 56 – 60 |
6 | 61 – 65 |
7 | 66 – 70 |
8 | 71 – 80 |
9 | 81 – 100 |
10 | 101 – 120 |
11 | 121 ve üzeri |
Sınıflara göre izin verilen özürlü kuru incirin kütlece yüzdesi Çizelge 2’ye uygun olmalıdır.
Çizelge 2 – Kuru incirin sınıf toleransları
Özürler | Tolerans (1000 g’lık bir birimde bulunmasına izin verilen özürlü kuru incirin kütlece yüzdesi) | |||
Ekstra | Sınıf I | Sınıf II | Endüstriyel | |
Böcek hasarlı, en çok | 9,0 | 12,0 | 16,0 | Serbest |
Güneş yanıklı, yırtık, yarık, veya | ||||
çatlak, aşırı kuru ve diğer | 8,0 | 10,0 | 25,0 | Serbest |
benzer kusurlar, en çok | ||||
Küflü ve/ veya | 3,0 | 4,0 | 5,0 | Serbest |
fermente olmuş, en çok | ||||
Yabancı madde, en çok | 0,5 | 0,5 | 0,5 | 2,0 |
Toplam tolerans, en çok | 10,0 | 15,0 | 30,0 | Serbest |
Canlı böcekler, kurtlar ve diğer hayvansal parazitler için tolerans tanınmaz. Kuru incirde döllenmeyi sağlayan ve nadiren meyve içinde kalmış, ölmüş incir arıcığı (Blastophaga psenes L.) bir kusur olarak kabul edilmez.
Kuru incirlerin boy toleransları en az 1000 g’lık numunede olmak üzere Çizelge 3’e uygun olmalıdır.
Çizelge 3 – Kuru incirlerin boy toleransları
Boy numarası | En küçük ve en büyük kuru incir kütlesi farkı, (g) |
1 – 2 | 12 |
3 – 6 | 10 |
7 – 9 | 8 |
10 – 11 | 6 |
En az 1000 g’lık numunede yukarıda belirtilenlerden daha fazla veya daha az gramajlı kuru incirlerin oranı kütlece % 20’den fazla olamaz.
Kuru incirlerin kütle toleransları Çizelge 4’e uygun olmalıdır.
Çizelge 4 – Kuru incirlerin kütle toleransları
Ambalâj büyüklüğü g | Kütle toleransı % | |
£ 500 | 8 | |
501 – 1000 | 4 | |
≥ 1001 | İşlenmiş | 4 |
İşlenmemiş ve endüstriyel | 2 |
Not – Noksan kütle toleransı, 1000 g’lık ve daha küçük ambalâjlarda büyük ambalâjların içindeki adedin en çok % 10’u kadar olabilir. Bunlarda noksan kütle % 10’dan fazla olamaz.
Özelliklerle bunların muayene ve deneylerine ait madde numaraları Çizelge 5’te gösterilmiştir.
Çizelge 5 – Özellik, muayene ve deney madde numaraları
Özellikler | Özellik madde No | Muayene ve deney madde No |
Rutubet | 4.2.1 | 5.3.1 |
Genel özellikler | 4.2.1 | 5.2.2 |
Grup özellikleri | 4.2.2 | 5.2.2 |
Tip özellikleri | 4.2.3 | 5.2.2 |
Sınıf özellikleri | 4.2.4 | 5.2.2 |
Boy özellikleri | 4.2.5 | 5.2.2 |
Boyut ve toleranslar | 4.3 | 5.2.2 |
Sınıf toleransları | 4.3.1 | 5.2.2 |
Kütle toleransları | 4.3.3 | 5.2.2 |
Hidroklorik asitte çözünmeyen kül | 4.2.1 | 5.3.3 |
Yabancı madde | 4.2.1 | 5.3.2 |
Boy toleranslar | 4.3.2 | 5.2.2 |
Birörneklik | 6.1 | 5.2.1 |
Ambalâjlama | 6.2 | 5.2.1 |
İşaretleme | 6.3 | 5.2.1 |
Numune partiden alınır. Grubu, tipi, sınıfı, boyu ürün yılı ve ambalâj kütlesi aynı olan ve bir defada muayeneye sunulan kuru incirler bir parti sayılır.
Kuru incir numunesi almak için Çizelge 6’da belirtilen partiyi oluşturan ambalaj birimlerinin miktarına göre karşılarında gösterilen (n) sayıda ambalaj ayrılır. Muayene ve deney için gereken numuneler bu ambalajlardan alınır. Numune TS 2756-1’e göre aşağıdaki şekilde alınır.
Partiyi oluşturan birim ambalajlar birden başlayarak 1,2,3 …. şeklinde (N/n=r) kadar sayılır. (N/n) bir tam sayı değilse (r) tam sayıya tamamlanır ve (r)’inci ambalaj numune alınmak üzere ayrılır. Sayma ve ayırma işlemi, Çizelge-6’ya göre ayrılması gereken ambalaj sayısına erişilinceye kadar sürdürülür.
Burada;
N = Parti içerisindeki ambalaj sayısı,
n = Numune alınmak üzere ayrılacak ambalaj sayısı,
dır.
Çizelge 6 – Numune alınmak üzere ayrılacak ambalaj sayısı
Partideki ambalaj | Numune alınmak üzere ayrılacak |
sayısı (N) | ambalaj sayısı (n) |
2 – 15 | 2 |
16 – 50 | 3 |
51 – 150 | 5 |
151 – 500 | 8 |
501 – 3200 | 13 |
3201 – 35000 | 20 |
35001 – 50000 | 32 |
Ayrılan bu ambalajların her birinin değişik yerlerinden (alt, orta, üst) Çizelge 7’de gösterildiği gibi alınacak kuru incir numuneleri bir araya getirilip iyice karıştırılarak bir paçal numune oluşturulur. Bu paçal numuneden yaklaşık 1000’er gramlık dört takım numune alınır. Muayene ve deneyler bu temsili numune üzerinde yapılır.
Çizelge 7 – Ayrılan ambalajların her birinden alınacak numune miktarları
Partideki ambalaj | İlk numune | Paçal numune | Temsili numune |
sayısı (N) | en az, g | en az, g | (dört takım) g |
2 – 15 | 2000 | 4000 | 4 x 1000 = 4000 |
16 – 50 | 2000 | 6000 | 4 x 1000 = 4000 |
51 – 150 | 1500 | 7500 | 4 x 1000 = 4000 |
151 – 500 | 1000 | 8000 | 4 x 1000 = 4000 |
501 – 3200 | 700 | 9100 | 4 x 1000 = 4000 |
3201 – 35000 | 500 | 10000 | 4 x 1000 = 4000 |
35001 – 50000 | 400 | 12800 | 4 x 1000 = 4000 |
Küçük ambalajlardan alınacak kuru incir numunesi için, bu ambalajların içinde bulundukları büyük ambalajlar Çizelge 6’da belirtildiği şekilde ayrılır. Ayrılan büyük ambalajların içerisindeki küçük ambalajların sayısı parti büyüklüğü (N) kabul edilerek yine Çizelge 6’da karşılarında gösterilen sayıda numune ayrılır. Bu küçük ambalajların toplam miktarı 1000’er gramlık dört takım temsili numuneyi oluşturmaya yetecek miktarda değilse, numune olarak ayrılan küçük ambalajların adedi bu miktarı karşılayacak kadar artırılır. Ayrılan bu küçük ambalajlar açılarak içlerindeki kuru incirler bir araya getirilip bir paçal numune oluşturulur. Elde olunan bu paçal numuneden dört takım halinde 1000’er gramlık temsili numuneler ayrılır. Muayene ve deneyler bu temsili numuneler üzerinde yapılır.
Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi, göz ve elle incelenerek ve gerekirse ölçülerek, tartılarak yapılır ve sonucun Madde 6’ya uygun olup olmadığına bakılır.
Kuru incirlerin muayenesi, bakılarak (gerektiğinde açılarak), ellenerek, koklanarak, tadılarak, sayılarak, tartılarak yapılır ve sonucun Madde 4.1.2’e uygun olup olmadığına bakılır.
Rutubet muhtevası tayini, Ek -1’de verilen metotlara göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.
Yabancı madde tayini, Madde 5.1.2’de elde edilen numune üzerinde elle ve gözle incelenerek yapılır. Sonucun Madde 4.3.1’e uygun olup olmadığına bakılır.
Hidroklorik asitte çözünmeyen kül tayini TS 1128 ISO 763 ’e göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.
Muayene ve deney sonuçlarının herbiri bu standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır.
Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
Her ambalâjdaki kuru incirler, grup, tip, sınıf, orijin ve ürün yılı ve boy ve renk bakımından bir örnek olmalıdır. Her ambalâjdaki kuru incirler aynı çeşide ait olmalıdır.
Ambalâjın görülebilir kısmındaki incirler bütün ürünü temsil etmelidir.
Kuru incirler piyasaya ambalâjlı olarak arz edilir.
Kuru incirler, yeni, temiz, kuru, kokusuz, içindeki malın özelliklerini bozmayan ve sağlığa zararsız her türlü uygun malzemeden yapılmış değişik boy ve şekillerdeki ambalâjlara konulur.
Küçük tüketici ambalâjları taşımada bunları koruyacak yukarıdaki şartlara uygun daha büyük dış ambalâjlara konulur.
Endüstriyel kuru incirler yeni veya kullanılmış, ancak yamasız çuval ve torbalarda piyasaya arz edilir. Bunlar 25 kg’dan az, 50 kg’dan fazla olamazlar.
İşlenmiş ve işlenmemiş (naturel) kuru incirlerde ambalâjlar 25 kg’ı geçemez.
Not – Endüstriyel kuru incirler alıcı isteğinin belgelenmesi durumunda değişik kütle ve ambalâjlarda hazırlanabilir.
İşlenmiş ve işlenmemiş kuru incirler torba ambalâjlara konulduklarında bunların içerisine kağıt ve plastik gibi maddelerden yapılmış koruyucu bir kılıf geçirilmelidir (15 kg’a kadar torba ambalâjlar ile endüstriyel kuru incir ambalâjlarında aranmaz).
Ahşap ambalâj malzemesinin kullanıldığı partilerde, taşıma sırasında ambalâjların açılmasını önleyecek tel, plâstik bant, vb. maddeler kullanılabilir.
Baskılı ambalâj malzemesi kullanıldığında yazılı kısmı dışarı gelmeli ve ürünle temas etmemelidir.
Ambalâjlar içinde kuru incirden ve yukarıda açıklananlardan başka madde bulunmamalıdır. Ancak ticarî amaçlı olmak üzere, incirlerin arasına ve üzerine defne yaprağı ve ayrıca alıcı talebine bağlı olarak raf ömrünü uzatmak amacıyla uygun koruyucular konulabilir.
Kuru incir ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak silinmeyecek, bozulmayacak şekilde yazılır veya basılır.
Tüketici (küçük) ambalâjlarında bu bilgilerden sadece firmanın ticari unvanı veya kısa adı veya varsa tescilli markası, net kütlesi ve son tüketim tarihinin bulunması yeterlidir.
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanısıra yabancı dille de yazılabilir.
İçinde kuru incir bulunan ambalâjlar işleme yerinde, depolarda ve taşıtlarda fena koku yayan ve bunları kirleten maddelerle bir arada bulunmamalıdır.
Kuru incir ambalâjları kapalı, serin ve kuru yerlerde muhafaza edilmelidir.
İmalatçı veya satıcı bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği kuru incir için istendiğinde standarda uygunluk belgesi vermeye veya göstermeye mecburdur. Bu beyannamede satış konusu kuru incirin;
belirtilmesi gerekir.
– Kuru İncir Üretiminde Verim ve Kaliteyi Artırmaya Yönelik Uygulamalar, Prof. Dr. AKSOY, U., Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi, İzmir
– Kuru incir, Hakan ANAÇ, Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü, Bakış dergisi, Sayı 3, Haziran 2003.
– http://www.wholehealthmd.com/refshelf/foods_view/1,1523,51,00.html
– UN ECE DDF 14, 2004.
– İncir Yetiştiriciliği, Dr. KABASAKAL, A., Tarımsal Araştırmaları Destekleme ve Geliştirme Vakfı, 1990.
– İncir Yetiştiriciliği, Aksoy, U., HZ Can, S. Hepaksoy, N. Şahin, TÜBİTAK, 2002.
– Türkiye’de İncir Yetiştiriciliği, Sorunları ve Çözüm Yolları (S.384) Prof. Dr. DOKUZOĞUZ, M., TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası yayınları.